äçéèä åäîåç

îúåê: áèï ùì çéèä

äçéèä âåøîú ìáìâï áîòééí ùìëí, îâáéøä àú äúéàáåï ùìëí, åäåôëú àúëí ìáãéçä áâìì äëøñ ùìëí. àáì äàí äéà áàîú îæé÷ä ëì ëê?

ääùôòåú ùì äçéèä îâéòåú àì äîåç áöåøú ôôèéãéí (ùøùøåú ÷öøåú ùì çåîöåú àîéðå) ãîåéé-àåôéàèééí (ñîéí ðø÷åèééí). àáì äà÷ñåøôéðéí (Exorphines – î÷áéìéí ìàðãåøôéðéí, îéåöøéí òì-éãé äâåó) ùàçøàéí ìäùôòåú àìä áàéí åäåìëéí, åäí îúôåââéí áîùê äæîï; äí âåøîéí ìîåç ùìëí ìäåøåú ìëí ìàëåì éåúø, ìäâãéì àú öøéëú ä÷ìåøéåú, åìæìåì îëì äáà ìéã.

àåìí ëì ääùôòåú äàìä äôéëåú. äôñé÷å ìàëåì çéèä, åäùôòúä úéòìí, äîåç éúàåùù åùåá úåëìå ìòæåø ìéìãëí áùéòåøé äáéú äîñåáëéí ùìå.

àáì äùôòåú äçéèä òì äîåç àéðï ðòöøåú ëàï. àçú ääùôòåú äîãàéâåú áéåúø äéà æå ùì äçéèä òì ø÷îú äîåç òöîå; ìà "ø÷" òì äîçùáåú åääúðäâåú, àìà âí òì äîåç äâãåì, äîåç ä÷èï åòåã îáðéí áîòøëú äòöáéí. äúåöàåú ðòåú îçåñø ÷åàåøãéðöéä ìàé-ùìéèä áñåâøéí, îäú÷ôéí ìùéèéåï; åùìà ëîå áúåôòú ääúîëøåú, àìä ìà ìâîøé äôéëåú.

ùéîå ìá äéëï àúí ãåøëéí:
äçéèä åáøéàåú äîåç ä÷èï

úàøå ìòöîëí ùàëñä àú äòéðééí ùìëí åàëðéñ àúëí ìçãø ìà îåëø, îìà æååéåú ìà îåëøåú, ôéðåú åçåøéí, åàöéá áöåøä à÷øàéú çôöéí ùúéú÷ìå áäí. ÷øåá ìååãàé ùúåê ëîä öòãéí úîöàå àú òöîëí ú÷åòéí áîãó ðòìééí. æäå ñåâ äîàá÷éí ùîé ùì÷ä áàè÷ñéä ùì äîåç ä÷èï (Cerebellar ataxia) îúîåãã àéúí. àáì àðùéí àìä ðàá÷éí ëùòéðéäí ô÷åçåú.

àúí øåàéí àåúí, ìòéúéí ÷øåáåú, îùúîùéí áî÷ìåú äìéëä åáäìéëåðéí, àå îåòãéí òì ñã÷ áîãøëä åñåáìéí áâìì æä îùáø áøâì àå áéøê. îùäå ôåâò áéëåìúí ìðååè áòåìí, åâåøí ìäí ìàáã ùìéèä áùéååé-äîù÷ì åá÷åàåøãéðöéä, ùðé úô÷åãéí ùîøåëæéí áàæåø áîåç ùîëåðä "äîåç ä÷èï" (Cerebellum).

øåá äàðùéí ùìå÷éí áîöá æä îúééòöéí òí ðåéøåìåâ, åìòéúéí äàáçðä äéà ùæäå îöá àéãéåôèé (Idiopathic), ëìåîø ììà ñéáä éãåòä. ìà ðøùí ìäí èéôåì, åâí àéï èéôåì ìîöá æä. äðåéøåìåâ îöéò ìäí ìäùúîù áäìéëåï, îééòõ ìäí ìñì÷ îäãøê, ááéú, çôöéí ùäí òìåìéí ìîòåã òìéäí, åãï àéúí áàôùøåú ìäùúîù áçéúåìéí ìîáåâøéí, ëôúøåï ìàé-ùìéèä áñåâøéí, ùäí öôåééí ìñáåì îîðä, áñåôå ùì ãáø. àè÷ñéä ùì äîåç ä÷èï äéà äôøòä äãøâúéú, ùäåìëú åîçîéøä òí ëì ùðä ùçåìôú, òã ùäñåáì îîðä ìà éëåì éåúø ìñø÷ àú ùòøå, ìöçöç àú ùéðéå àå ììëú ìáãå ìùéøåúéí. áñåôå ùì ãáø îéùäå àçø éöèøê ìáöò òáåøå àôéìå àú ôòåìåú äèéôåç äàéùé äôùåèåú áéåúø. áð÷åãä æå ä÷õ ÷øåá, îùåí ùçåìùä ÷éöåðéú ëæàú îàéöä ñéáåëéí, ëâåï ãì÷ú øéàåú åôöòé-ìçõ îåãì÷éí.

àöì ë-22.5%-10% îçåìé äöìéà÷ äîòøëú äòöáéú îòåøáú áîçìä.^2,1 àí ðé÷ç àú ëì ñåâé äàè÷ñéä ùîàåáçðéí, àöì 20% îäí îúâìéí ñîðé âìåèï àðåøîàìééí áãí. îáéï ëì äðáã÷éí ùñåáìéí îàè÷ñéä ìà îåñáøú – ëìåîø, ìà ðéúï ìæäåú àú äâåøí ìäôøòä, ì-50% îäí éù ñîðé âìåèï àðåøîàìééí áãí.³

äáòéä äéà ùìøåá äàðùéí, ùñåáìéí îàè÷ñéä ùðâøîä òì-éãé âìåèï ùáçéèä, àéï ñéîðéí àå úñîéðéí ùì îçìú îòééí, åâí ìà ñîðéí ãîåéé-öìéà÷ ùîöáéòéí òì øâéùåú ìâìåèï.

äúâåáä äçéñåðéú ääøñðéú, ùàçøàéú ìùìùåì åìòååéúåú îòééí áîçìú äöìéà÷, òìåìä ìôâåò âí áø÷îú äîåç. àîðí ëáø á-1966 äúòåøø äçùã ù÷ééí ÷ùø áéï äâìåèï ìîåç, åùäåà ðîöà áéñåãä ùì ôâéòä ðåéøåìåâéú, àáì ääðçä äééúä ùäéà ðåáòú îîçñåø úæåðúé ùîìååä àú îçìú äöìéà÷.⁴ ìàçøåðä äúáøø ùäîòåøáåú ùì äîåç åîòøëú äòöáéí ðåáòú îîú÷ôä çéñåðéú éùéøä òì úàé òöá. ðåâãðé âìéàãéï (àçã îîøëéáé äâìåèï ùáçéèä), ùîåôòìéí òì-éãé äâìåèï, îñåâìéí ìäúçáø ìúàé ôåø÷éðéä (Purkinje cells) ùì äîåç, ùäí ééçåãééí ìîåç ä÷èï.⁵ ø÷îåú îåç, ëâåï úàéí àìä, àéðï îñåâìåú ìäúçãù. áøâò ùðéæå÷å, úàé ôåø÷éðéä ðòìîéí... ìúîéã.

ðåñó òì àåáãï ùéååé-äîù÷ì åä÷åàåøãéðöéä, àè÷ñéä ùì äîåç ä÷èï, ùðâøîú òì-éãé çéèä, òìåìä ìâøåí ìäúôúçåúï ùì úåôòåú îåæøåú, ùîëåðåú áùôú-äîñúåøéï ùì äðåéøåìåâéä "ðéñèâîåñ" (Nystagmus, úðåòåú ìà-øöåðéåú ùì âìâìé äòéðééí, øéöåã), "îéå÷ìåðåñ" (Myoclonus, úðåòä ÷öøä åáìúé-øöåðéú ùì ùøéøéí) å"ëåøéàä" (Chorea, îçåìéú, òååéúåú ìà-øöåðéåú ùì äàéáøéí). îç÷ø, ùáã÷ 104 àðùéí äñåáìéí îàè÷ñéä ùì äîåç ä÷èï, âéìä âí ôâéòä áæéëøåï åáãéáåø; ééúëï ùääøñ ùðâøí òì-éãé äçéèä ôåâò âí áø÷îú äîåç ä÷èï, î÷åí îåùáí ùì äçùéáä åäæéëøåï.⁶

úñîéðé äàè÷ñéä ùì äîåç ä÷èï, ùðâøîú òì-éãé çéèä, îåôéòéí áãøê ëìì áâéì 53-48. ááãé÷ú MRI ùì äîåç, ðéúï ìøàåú àöì 60% îäðôâòéí ðéååï ùì äîåç ä÷èï, ùîöáéò òì äøñ áìúé-äôéê ùì úàé ôåø÷éðéä.⁷

òí äøç÷ú äâìåèï ùáçéèä îåùâ ø÷ ùé÷åí çì÷é ùì äúô÷åã äðåéøåìåâé, áâìì éëåìúä äîåòèä ùì ø÷îú äîåç ìäúçãù. àöì øåá äàðùéí äîöá ôùåè àéðå îçîéø éåúø ëùôåñ÷ú æøéîú äâìåèï ìúåê âåôí.⁸

äîëùåì äøàùåï áàáçåï àè÷ñéä, ùðâøîä òì-éãé çùéôä ìçéèä, äåà äöåøê áøåôà ùàôéìå ùå÷ì áëìì àáçåï ëæä. æä òùåé ìäéåú äîëùåì ä÷ùä îëåì, îàçø ùøåá ä÷äéìä äøôåàéú îîùéëä ìãâåì áãòä ùäçéèä èåáä òáåøëí. àåìí âí ëùáåçøéí áãøê æå, äéà ÷ùä ÷öú éåúø îàáçåï îçìú äöìéà÷, áòé÷ø îùåí ùøåá äðåâãðéí, åáòé÷ø ðåâãðé IgA (ðåâãï äâìéàãéï ÷öø-äçééí), àéðí ÷ùåøéí ìîçìåú îåç ùðâøîåú òì-éãé çéèä. äåñéôå ìëê àú äáòéä äôùåèä ùàé àôùø ìáöò áéåôñéä ùì äîåç, åúáéðå ùéù öåøê áðåéøåìåâ áòì éãò øá, ëãé ìàáçï àú ääôøòä. àú äàáçåï éù ìáññ òì ùéìåá ùì çùã á÷éåîä ùì äàè÷ñéä åñîðé HLA DQ, áöéøåó îò÷á àçøé ùéôåø áîöá àå äúééöáåú ùìå òí äøç÷ú äçéèä åäâìåèï îäúæåðä.⁹

äáòéä äëàåáä ù÷ùåøä ìàè÷ñéä ùì äîåç ä÷èï äéà ùáøåá äî÷øéí ìà úãòå ùì÷éúí áäôøòä æå, òã ùúúçéìå ìîòåã òì ëôåú äøâìééí ùìëí, úéú÷ìå á÷éøåú àå úøèéáå àú äîëðñééí ùìëí. áøâò ùäñéîðéí éåôéòå, ÷øåá ìååãàé ùäîåç ä÷èï ùìëí ëáø äöèî÷ åðéæå÷. áð÷åãä æå, äôñ÷ú äöøéëä ùì çéèä åâìåèï ø÷ úîðò îëí àú äöåøê ìòáåø ìîåñã ñéòåãé.

ëì æä áâìì äîàôéðñ åäáééâì ùàúí ëì ëê îùúå÷÷éí àìéäí.

î÷åø: pixabay

ñôøéí ðìååéí: