χχΰε: δϊημισ δξεωμν μβμεμεϊ ειθξιπιν εβν μχτδ

ψαιν ΰιπν ξςμιν αγςϊν λι αχχΰε (μΰε γεεχΰ αωεχεμγ) ωτς ςφεν ωμ ξιπψμιν (μψαεϊ ξβπζιεν, αψζμ, ΰαυ, πηεωϊ εξπβο), πεβγι ηξφεο, ειθξιο C εριαιν πγιψιν, ελο θψιτθετο, ΰπγεψτιπιν ερψεθεπιο – δπηωαιν μπεβγι γιλΰεο θαςιιν εμξψεξξι ξφα δψεη

ξϊεκ δρτψ: ρετψτεγρ

χχΰε δεΰ ξχεψ δξζεο δθαςι δθεα αιεϊψ μδωβϊ δξψλιαιν δϊζεπϊιιν δαΰιν:

πεβγι-ηξφεο

δχχΰε ξλιμ πεβγι-ηξφεο αψιλεζ δβαεδ αιεϊψ ξαιο λμ δξζεπεϊ αςεμν. πεβγι-ηξφεο ΰμδ λεμμιν τεμιτπεμιν (Polyphenols), χθφ'ιπιν (Catechins) εΰτιχθφ'ιπιν (Epicatechins). ξαηιπϊ ξωχμ ιω αχχΰε πεβγι-ηξφεο ιεϊψ ξΰωψ αιιο ΰγεν, ΰελξπιεϊ, ΰρΰι (Aҫai, τψι γχμ ξδΰξζεπρ), ψιξεπιν εβεβ'ι αψι αιηγ.

πεβγι-ηξφεο ξβπιν ςμιπε ξτπι ηεμΰιν ϊμειι-βιμ εξξημεϊ. δν ξβπιν ςμ δγπ"ΰ ωμπε ξτπι πζχ ωπβψν ςμ-ιγι ψγιχμιν ηετωιιν. λμμιϊ, πιϊο μεξψ ωξζεπεϊ-ςμ ωςωιψιν απεβγι-ηξφεο, λξε δχχΰε, ξβαιψιν ΰϊ λεην ωμ ςωαι-ςμ, λβεο τθψιεϊ ψτεΰιεϊ [ψιιωι (Reishi), χεψγιρτρ (Cordyceps), ωΰβδ (Chaga), ξΰιθχι (Maitake), ωιθΰχι (Shiitake), ψςξϊ δΰψιδ, χεψιεμερ (Coriolus) εςεγ], ΰρθψβμερ (Astragalus), τΰε γ'ΰψχε (Pau d'arco), φιτεψο δηϊεμ εΰηψιν.

ξβπζιεν

πψΰδ ωδχχΰε δεΰ δξχεψ ξρτψ ΰηϊ μξβπζιεν, ωδεΰ ΰηγ δξιπψμιν δΰμχμιιν δηωεαιν αιεϊψ.
δξβπζιεν ϊεξκ αμα, ξωτψ ΰϊ λεη δϊτχεγ ωμ δξεη, βεψν μτςεμϊ ξςιιν ηζχδ, ξψβις λΰαι ξηζεψ, ξψτδ ωψιψιν, ξβαιψ ΰϊ δβξιωεϊ, ςεζψ ααπιιϊ ςφξεϊ ηζχεϊ εξςμδ ΰϊ ψξϊ δαριριεϊ (ΰμχμιεϊ) αβεσ.

λωιω αβεσ λξεϊ ξρτχϊ ωμ ξβπζιεν δεεψιγιν εδςεψχιν πεωξιν μψεεηδ επψβςιν, ελκ τεηϊϊ δδϊπβγεϊ εξωϊτψϊ ζψιξϊ δγν, δηξφο εδξψλιαιν δϊζεπϊιιν αβεσ. ξηχψιν δψΰε ωξηρεψ αξβπζιεν χωεψ μΰ ψχ αδτψςεϊ αμα; ξηρεψ ζδ ξηξιψ ΰϊ δτβιςδ αμα ςμ-ιγι ψγιχμιν ηετωιιν, αςχαεϊ δϊχσ μα.

ςμ-τι "δϊζεπδ δΰξψιχΰιϊ δρθπγψθιϊ" (Standard American Diet, SAD, ξεπη ωξϊΰψ ΰϊ δϊζεπδ δΰετιιπιϊ αςεμν δξςψαι), δξβπζιεν δεΰ δξιπψμ ωηρψ ιεϊψ ξλεμ μαπι δΰγν. ιεϊψ ξ-80% ξϊεωαι φτεο-ΰξψιχδ ρεαμιν ξξηρεψ λψεπι αξιπψμ ζδ. αχχΰε ιω λξεϊ ξρτχϊ μϊιχεο ξηρεψ λζδ.


τεμ χχΰε θψι (ξϊεκ δρτψ "ρετψτεγρ")

ϊπε μπε μιιχ εχαμε ΰϊ ξιθα δξΰξψιν ωμ "τεχερ"

αψζμ

δχχΰε ξλιμ 314% ξδχφεαδ διεξιϊ δξεξμφϊ (Recommended Daily Allowance, RDA) αΰψφεϊ δαψιϊ ωμ αψζμ μξπδ ωμ 28 β'. λτι ωιγες διεν δαψζμ δεΰ ξιπψμ ηιεπι μϊζεπδ. δεΰ ημχ ξημαεο πεωΰ-ηξφο ωξλεπδ δξεβμεαιο, ωωεξψ ςμ αψιΰεϊ δγν ωμπε εξεπς ΰπξιδ (ξιςεθ λγεψιεϊ ΰγεξεϊ αγν).

λψεν

δλψεν (Chromium) δεΰ ιρεγ χεψθ ηωεα ωςεζψ αΰιζεο δρελψ αγν. λξςθ 80% ξϊεωαι δξςψα ρεαμιν ξξηρεψ αξιπψμ ζδ. δχχΰε ξλιμ λξεϊ ξρτχϊ ωμ λψεν λγι μϊχο ξφα ζδ.

ξπβο

δχχΰε δεΰ ξχεψ ςωιψ αξπβο (Manganese), ξιπψμ ηιεπι. δξπβο ςεζψ μαψζμ αηξφεο δγν εαβιαεω δδξεβμεαιο. ξςπιιο ωγξςεϊ ξλιμεϊ ψιλεζ βαεδ ωμ ξπβο.

ΰαυ

δχχΰε δεΰ ξχεψ ξςεμδ μΰαυ (Zinc), ςεγ ξιπψμ χεψθ ηιεπι. μΰαυ ϊτχιγ ηωεα αθιτεη δξςψλϊ δηιρεπιϊ, δλαγ, δμαμα, πεζμι ξιο εςεψ. απερσ, ξςεψα δΰαυ αΰμτι ψιΰχφιεϊ ΰπζιξιεϊ αλμ ημχι δβεσ. δΰαυ ζξιο ιεϊψ ξαηιπδ αιεμεβιϊ (ξβις μξχεν δπλεο ωμε αβεσ) ΰηψι ωΰπηπε ξπχιν ΰϊ ςφξπε εξθδψιν ΰϊ βετπε ξξϊλεϊ λαγεϊ.

πηεωϊ

δπηεωϊ διΰ ξιπψμ χεψθ ηιεπι. διΰ πξφΰϊ, αφεψδ θαςιϊ, αφξηιν ωεπιν, λεμμ χχΰε, λημχ ξεειθξιο C χεξτμχρ. αβεσ δΰγν ςεζψϊ δπηεωϊ αωξιψδ ςμ αψιΰεϊ δγν εαηιζεχ δξςψλϊ δηιρεπιϊ.

ειθξιο C

δηεξφδ δΰρχεψαιϊ (Ascorbic Acid) δϊβμϊδ αωπϊ 1928 ςμ-ιγι ξγςο αων ΰμαψθ ρπθ-βιεψβι (Albert Szent-Györgi), ξαεγτωθ. δεΰ ζλδ αωπϊ 1937 ατψρ πεαμ μτιζιεμεβιδ εψτεΰδ, λδλψδ αβιμειιν ωμε ωςρχε αϊδμιλι ηξφεο αιεμεβιιν, ϊεκ δϊιιηρεϊ ξιεηγϊ μεειθξιο C.

ΰπηπε ηιιαιν ϊεγδ μμιπερ τΰεμιπβ (Linus Pauling) ςμ ωδβαιψ ΰϊ δξεγςεϊ μηωιαεϊ εμςψκ ωμ ειθξιο C λϊψετϊ-ςμ, εληεξψ ωξηζχ ΰϊ ςεφξϊο ωμ ϊψλεαεϊ ΰηψεϊ. μιπερ τΰεμιπβ ζλδ αωπι τψρι πεαμ (λιξιδ αωπϊ 1954 εωμεν αωπϊ 1962).

ξπδ ωμ 28 β' ωααι χχΰε ξρτχϊ 21% ξδχφεαδ διεξιϊ δξεξμφϊ αΰψφεϊ δαψιϊ ωμ ειθξιο C, αςψκ 44 ξ"β μξΰδ β' χχΰε. ζδε ςψκ βαεδ ξΰεγ μΰβεζ ΰε ζψς ιαωιν. ςμ δχχΰε μδιεϊ βεμξι λγι ωιλιμ ειθξιο C. δωεχεμγ δξαεωμ εδξςεαγ ξΰαγ ΰϊ λμ δϊλεμδ δζΰϊ.

ηεξφεϊ ωεξο ΰεξβδ-6

δχχΰε ξλιμ ηεξφεϊ ωεξο ΰεξβδ-6 ηιεπιεϊ. ωεχεμγ ξαεωμ εξςεαγ ξλιμ ηεξφεϊ ωεξο ΰεξβδ-6 ξςετωεϊ εξχεμχμεϊ (ωεξπι θψΰπρ), ωςμεμεϊ μβψεν μϊβεαδ γμχϊιϊ λωΰελμιν ωεχεμγ ξαεωμ. ζεδι δθςπδ δρετιϊ αξΰαχ ωαιο ωεχεμγ βεμξι πβγ ωεχεμγ ξαεωμ. ωεχεμθιιψιν (ιφψπι ωεχεμγ) μΰ ιλεμιν μδϊςμν ξδςεαγδ ωςν αιωεμ δχχΰε δξεφψ ωμδν ξζγδν, ΰεθεξθιϊ, αηεξφεϊ ωεξο ξςετωεϊ.

τπιμΰϊιμξιο (PEA)

τπιμΰϊιμξιπιν (Phenylethlamines) δν χαεφϊ ϊψλεαεϊ ωπξφΰεϊ αωτς αχχΰε. ημχ ξδο πδψρεϊ ΰε πχψωεϊ λωχεμιν ΰϊ τεμι δχχΰε. ξΰηψ ωϊψλεαεϊ ΰμδ ψβιωεϊ μηεν, δο μΰ πξφΰεϊ αωεχεμγ ξαεωμ εξςεαγ, αιο ωδεΰ χεπαπφιεπΰμι ΰε ΰεψβπι.

τπιμΰϊιμξιπιν δν χαεφδ ηωεαδ ωμ λιξιχμιν ωΰπηπε ξιιφψιν αβετπε λωΰπηπε ξϊΰδαιν, εχψεα μεεγΰι ωζε δριαδ δςιχψιϊ μχωψ δςξεχ ωαιο ΰδαδ εωεχεμγ. λιξιχμιν ΰμδ ξξμΰιν ϊτχιγ ηωεα αδβαψϊ δξιχεγ εδςψπεϊ.

δτπιμΰϊιμξιπιν, ωδψιλεζ ωμδν αχχΰε ςεμδ ςμ 2.2%, εδξβπζιεν, ωβν δψιλεζ ωμε αχχΰε ξωξςεϊι αιεϊψ, δν λπψΰδ ξγλΰι δϊιΰαεο δθαςιιν δςιχψιιν αξζεο-ςμ ζδ.

τεμι δχχΰε μΰ ξλιμιν λμμ ρελψ, ελ-50% ξξωχμν δν ωεξπιν, αδϊΰν μζο εμϊπΰι δβιγεμ. ϊλεμϊ ωεξο ζε πξελδ, αδωεεΰδ μΰβεζιν ΰηψιν. ΰιο λμ δεληδ ωτεμι δχχΰε βεψξιν μδωξπϊ-ιϊψ. μξςωδ, χχΰε δεΰ ΰηγ ξδξζεπεϊ δθεαιν αιεϊψ μδτηϊδ αξωχμ, ξωεν ωδεΰ ξΰετιιο ατψετιμ ϊζεπδ ιεφΰ ξο δλμμ, εδεΰ ξλιμ ΰϊ δξιπψμιν εΰϊ ξεμχεμεϊ δτπιμΰϊιμξιπιν ωξγλΰιν ΰϊ δϊιΰαεο.

ΰπΰπγξιγ

δΰπΰπγξιγ (Anandamide) δεΰ ΰπγεψτιο χπαιπεΰιγι (Endorphin cannabinoid – ξψβις εξεερϊ ξφα ψεη), ωβεσ δΰγν ξιιφψ αφεψδ θαςιϊ ΰηψι τςιμεϊ βετπιϊ. δεΰ πξφΰ αφξη ΰηγ αμαγ - δχχΰε. δΰπΰπγξιγ ξλεπδ "λιξιχμ δΰεωψ", ξωεν ωδεΰ ξωϊηψψ λωΰπηπε ξψβιωιν ξφειο. δχχΰε ξλιμ ξςλαι ΰπζιξιν, ωξτηιϊιν ΰϊ ιλεμϊε ωμ δβεσ ωμπε μτψχ ΰϊ δΰπΰπγξιγ. ξωξςεϊ δγαψ διΰ ωλΰωψ ΰπηπε ΰελμιν χχΰε δΰπΰπγξιγ δθαςι ε/ΰε ζδ ωπξφΰ αχχΰε πεθδ μδιωΰψ ζξο ψα ιεϊψ αβετπε, εΰπηπε ξψβιωιν πδγψ μΰεψκ ζξο.

θψιτθετο

δχχΰε ξλιμ λξειεϊ βγεμεϊ ξΰεγ ωμ ηεξφϊ δΰξιπε δηιεπιϊ, θψιτθετο (Tryptophan), ηεξψ ξζιο ψα-ςεφξδ ωξωτψ ΰϊ ξφα δψεη. ςμ-τι πϊεπιν ξηχψιιν ωδεωβε αΰξφςεϊ δφμαϊ ξιγς αΰιπθψπθ, ΰαχϊ χχΰε ξλιμδ 0.5%-0.2% θψιτθετο.

πεληεϊδ ωμ δθψιτθετο αϊζεπδ ηιεπιϊ μιιφεψ ρψεθεπιο, δπειψεθψπρξιθψ (Neurotransmitter, ξεμικ ςφαι, ξεμχεμδ ωςεαψϊ αιο ϊΰ ςφα εϊΰ ξθψδ λμωδε) δςιχψι ωμπε (ψΰε αδξωκ). αψβς ωδθψιτθετο ξβιςδ μβετπε διΰ ξβιαδ ςν ειθξιο 6B ε-ειθξιο 3B, αϊπΰι ωιω ξβπζιεν αραιαδ, εξιιφψϊ ρψεθεπιο. τςιμεϊ ξεβαψϊ ωμ δρψεθεπιο ξτηιϊδ ηψγδ εξωτψϊ, αξμεΰ ξεαο δξιμδ, ΰϊ "δξβο δπειψεμεβι εδτιζιεμεβι" ωμπε ξτπι ξϊη.

δθψιτθετο ξϊπγτϊ αηεν εδιΰ τβιςδ μπζχιν ΰε δψρ ςμ-ιγι αιωεμ. μλο διΰ ηρψδ, αγψκ λμμ, αγιΰθεϊ ψαεϊ ωξϊαρρεϊ ςμ ξζεο ξαεωμ, βν ΰν φψιλϊ δημαεο ξδηι βαεδδ (ζε ςωειδ μδιεϊ ριαδ ηωεαδ μςμιιϊ ωιςεψ δγιλΰεο αΰελμεριιδ δλμμιϊ). ΰλιμϊ τεμι χχΰε βεμξιιν διΰ γψκ πδγψϊ μδωβϊ θψιτθετο ξδξζεο.

ρψεθεπιο

δχχΰε ςωιψ ξΰεγ αρψεθεπιο (Serotonin), ωδεΰ πειψεθψπρξιθψ ηωεα ξΰεγ αβεσ δΰγν εαβετν ωμ λμ διφεψιν δηιιν λξςθ. αξαπδ δλιξι ωμε δεΰ γεξδ μθψιτθετο, μξμθεπιο (Melatonin, δεψξεο ωξιεφψ αηωιλδ εξωτις ςμ ΰιλεϊ δωιπδ) εμγιξϊιμθψιτθΰξιο (DMT, ρν τριλγμι ηζχ, ξιεφψ αβεσ). δρψεθεπιο ςεζψ μπε μαπεϊ ΰϊ "δξβο ωμπε ξτπι ξϊη". λωδψξδ ωμε βαεδδ δςεμν ςωει μδϊξεθθ ραιαπε εΰπηπε πψβιω πδγψ. ΰν δψξδ ωμε πξελδ, δλεμ ιλεμ μδιεϊ πδγψ εΰπηπε πψβιω λΰιμε ΰπηπε αβιδιπεν.

ριαιν

δχχΰε ξλιμ ριαιν ξριριν ξρεβ ξιεηγ αξιπε. δν λμ λκ ξεωμξιν μξςψλϊ δςιλεμ δΰπεωιϊ ωΰτωψ μςψαα, μψρχ εμθηεο ΰϊ δχχΰε, εδεΰ ςγιιο ιςζεψ αθιδεψ δξςιιν εωιτεψ δτςεμδ ωμδν.

 ρτψιν πμεειν: 

γμβ μϊελο ξψλζι